Sami złożycie stos. Pogrzeb Wyspiańskiego.

 

 

Pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego 2 grudnia 1907 roku w Krakowie był w czasach autonomii galicyjskiej jedną z ostatnich spontanicznych manifestacji obywatelskich Polaków, tłumnie przybyłych na tę uroczystość z trzech zaborów. Ceremonia odprowadzenia szczątków artysty do krypty zasłużonych na Skałce, urządzona staraniem miasta, stała się niezwykle silnym bodźcem do okazania poczucia więzi terytorialnej i etnicznej, ujawniającej narodową solidarność i tłumione emocje patriotyczne – ponad podziałami politycznymi, socjalnymi i religijnymi.

 

Mimo że ranga dzieła Wyspiańskiego nie była wówczas dostatecznie doceniana, świadomość utraty artysty niezwykłego formatu była powszechna, a sam fakt jego odejścia spełnił rolę zwornika narodowej świadomości i jedności w 112 lat po utracie niepodległości Polski. Sto lat po śmierci artysty nie osłabły emocje związane z nim samym i jego sztuką. To przedwczesne odejście nadal wzbudza żal za zmarnowaną szansą na kontynuację jego świadomej artystycznej działalności w wielu dziedzinach, wyznaczającej nowe kierunki i wartości w kulturze narodowej i w świadomości społecznej.

 

Wystawa przypomina ceremonię pogrzebową, związane z nią wydarzenia oraz uczestniczące w niej osoby. Zrealizowana w formie environment, jest propozycją wywołania refleksji uświadamiającej zwiedzającym proces przemian społecznych, historycznych, socjalnych i kulturowych związanych z poczuciem tożsamości narodowej Polaków wówczas i współcześnie. Intencją realizatorów było zbudowanie przestrzeni o charakterze bardziej kontemplacyjnym niż dokumentacyjnym. W tym celu stworzono obszar parateatralny, posługujący się kilkoma planami wraz z odsłonami. Amfiladowy układ sal wystawowych staje się na czas trwania ekspozycji tym konkretnym obszarem Starego Miasta, którym kondukt pogrzebowy podążał ku krypcie zasłużonych na Skałce. Rekwizytami są tutaj współczesne portrety żałobników, rodziny oraz osób blisko związanych z Wyspiańskim, w wielu wypadkach wykonane przez niego i jego kolegów z Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Pokazano je na tle tłumu anonimowych żałobników, których dokumentują fotografie z epoki specjalnie na ten cel wyszukane i przygotowane w powiększonej skali, dającej wyobrażenie uroczystości żałobnej o charakterze masowym. Obiektami o szczególnej wadze są tutaj archiwalne dokumenty oraz oryginalne szarfy żałobne pozostałe po pogrzebie, których treści kondolencyjne wyrażają intencje i złożone emocje ofiarodawców.Dla potrzeb tej wystawy, w miejsce niezachowanego dokumentu filmowego, na podstawie oryginalnych fotografii archiwalnych z epoki, odtworzono ostatnią drogę Stanisława Wyspiańskiego.

 

kurator wystawy Marta Romanowska

 

---