PTF honoruje fizyków z Uniwerstetu Jagiellońskiego

PTF przyznaje corocznie swą nagrodę naukową im. Wojciecha Rubinowicza dla wyróżniania aktualnych naukowych osiągnięć fizyków polskich, nagrodęprzyznaje się za wybitne i twórcze prace badawcze z zakresu fizyki. Nagrodęza rok 2007 i dyplom otrzymał prof. dr hab. Wojciech Gawlik z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, za osiągnięcia z zakresu spektroskopiilaserowej i fotoniki, a w szczególności za prace, które doprowadziły dowytworzenia w Polsce kondensatu Bosego-Einsteina.
Ponadto nagrodami Polskiego Towarzystwa Fizycznego zostali wyróżnieni tegoroczni absolwenci studiów fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim:

nagrodę PTF II stopnia za rok 2007 za wyróżniającą się pracę magisterską otrzymał mgr Michał P. Heller, za pracę Korespondencja AdS/CFT i plazmakwarkowo-gluonowa wykonaną pod kierunkiem dr hab. Romualda A. Janika wInstytucie Fizyki UJ,
nagrodę PTF III stopnia za rok 2007 za wyróżniającą się pracę magisterską otrzymała mgr Joanna Zemła, za pracę Adsorpcja białek do powierzchni iwzorów polimerowych wykonaną pod kierunkiem prof. dr hab. AndrzejaBudkowskiego w Instytucie Fizyki UJ.
Pierwszy w Polsce kondensat Bosego-Einsteina został otrzymany 2 marca 2007 roku w Krajowym Laboratorium Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej.Osiągnęła to grupa ośmiu fizyków z kilku polskich ośrodków pracująca podkierunkiem prof. dr. hab. Wojciecha Gawlika z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zespół tworzyli fizycy z UJ (Wojciech Gawlik, Andrzej Noga,Jerzy Zachorowski i Michał Zawada, który od niedawna jest już pracownikiemUMK), Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (Franciszek Bylicki i MichałZawada), Instytutu Fizyki PAN w Warszawie (Włodzimierz Jastrzębski),Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku (Jacek Szczepkowski) i z Uniwersytetu Opolskiego (Marcin Witkowski).
Projekt wytworzenia polskiego kondensatu powstał w Instytucie Fizyki UJ, gdzie przed dziesięciu laty prof.Gawlik ze współpracownikami podjęli pierwsze w kraju doświadczenia nad laserowymi metodami ochładzania i pułapkowania atomów.

W 1998 roku powstała w Krakowie pierwsza polska pułapka magnetooptyczna, w której osiągniętotemperaturę 100 mikrokelwinów (0,0001 K). Dzięki powstaniu w 2001 r.Krajowego Laboratorium Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej przy UMK w
Toruniu, można było rozszerzyć zakres tych badań na jeszcze niższe
temperatury, w których możliwa jest już kondensacja Bosego-Einsteina. Można
też było w nie włączyć również inne ośrodki. Dzięki temu do zespołu dołączył
Włodzimierz Jastrzębski z IF PAN w Warszawie, który jako jedyny wówczas
polski fizyk eksperymentował z kondensatem za granicą.
Duży wkład do projektu w jego wstępnej fazie wnieśli też: Maria Brzozowska i Tomasz
Brzozowski z IFUJ i Paweł Kruk (pierwotnie z IFDośw. UW, potem z IF UJ).
Badania finansował Komitet Badań Naukowych.

Mimo upływu dwunastu lat od jego odkrycia, kondensat Bosego-Einsteina jest badany w zaledwie szesnastu krajach. Od 2 marca br. Polska jest jednym z nich - jedynym miedzy Łabą a Pekinem.
Kondensat Bosego-Einsteina to zapostulowany teoretycznie przez
Satyendrę Natha Bosego i Alberta Einsteina w 1924 roku, bardzo egzotyczny
stan materii, który może zostać osiągnięty przez obiekty kwantowe należące
do grupy cząstek zwanych bozonami.

W czystej formie zaobserwowano go dopiero w roku 1995 w doświadczeniach wykonanych w USA z rozrzedzonymi atomami.Autorzy tych doświadczeń w 2001 roku otrzymali nagrodę Nobla.
Kondensacja Bosego-Einsteina jest jednym z najważniejszych zjawisk, w których przejawia
się falowa natura atomów i w których możemy obserwować efekty kwantowe w
skali makroskopowej. Niezwykłość kondensatu polega na tym, że jest to zbiór
dużej liczby atomów (w polskim doświadczeniu rzędu 100000), które wszystkie
są w tym samym stanie o najniższej energii i zachowują się w identyczny
sposób. Badania własności kondensatu umożliwiają fizykom poznawanie
niezwykłych i ważnych zjawisk, takich jak nadciekłość i nadprzewodnictwo.
Ponadto, kondensat Bosego-Einsteina stwarza też nadzieję na stworzenie
komputerów kwantowych, które do niedawna należały do obszaru fantastyki
naukowej, a także może pozwolić na tysiąckrotne poprawienie dokładności
obecnych zegarów atomowych, co jest bardzo ważne dla telekomunikacji i
nawigacji.