Muzycznie dnia drugiego

Filmy z dużym akcentem muzycznym - tak można podsumować dwa pokazy konkursu filmów pełnometrażowych 1 czerwca, drugiego dnia Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Choć oba filmy różnią się niemal wszystkim, łączy je rola, jaką pełni w nich muzyka.

Czy z opowieści o afrykańskich dzieciach, mieszkańcach sierocińca Agape w prowincji KwaZulu-Natal w RPA da się zrobić film ciepły? Reżyser Paul Taylor pokazuje, że to możliwe. Widzimy dokument z życia sierocińca, poznajemy koleje losu doświadczonych przez los małych bohaterów. Sierociniec, który skupia dzieci którezostały same po śmierci rodziców, śmierci w wyniku zakażenia wirusem HIV. Historie te są wstrząsające, choćby, dlatego, że, na co dzień jesteśmy pozbawieni dostępu do takich informacji. Wiemy tylko, że gdzieś w Afryce panuje głód i epidemia AIDS, ale to wszystko - brak konkretnych twarzy, autentycznych historii. Z tego powodu tak bardzo porusza ten niezwykły dokument. Jednocześnie emanuje ciepłem, które czerpie z muzyki.

Jak to jest z tą muzyką? Dzieci, aby zdobyć środki na utrzymanie Agape, tworzą chór i nagrywają płytę, którą mają promować w Anglii. Jednak do wyjazdu nie dochodzi, sierociniec w międzyczasie sierociniec spłonie. Nie pozostało nic... oprócz płyty. Tu, ku zaskoczeniu zwykłego widza, okazuje się, iż możliwości wokalne podopiecznych Agape, są ponadprzeciętne, by nie powiedzieć: fenomenalne. Po prostu, jak mówi jeden z gwiazdorów muzyki pop z RPA: „Afrykanie nie mają dostępu do rozrywki, jedyne, co mogą, to śpiewać, gdy się cieszą, gdy płaczą, na weselach, pogrzebach, gdy się budzą i gdy idą spać". Śpiew jest niejako wpisany w tryb ich życia, nadaje mu sens głębszy, niż tylko codzienne wiązanie z trudem końca z końcem i patrzenie na śmierć bliskich. Ten śpiew uzdrawia, a śpiewają wszyscy z autentyczną radością. Momentami trudno uwierzyć, że kilkuletnie dzieci mogą wykonywać tak czysto melodie usłyszane pierwszy raz w życiu. Dzięki swej muzykalności, część z nich jedzie do Nowego Jorku. Spełniają się ich marzenia - występują u boku Paul'a Simon'a przed dużą publicznością. A przy tym bawią się cały czas z niekłamaną radością.

Terapeutyczna rola muzyki? Na pewno. To piękny dokument, który w całkiem magiczny sposób daje do zrozumienia, że warto cieszyć się małymi radościami, nawet w obliczu tragedii. Wszystko sprawia wrażenie kolorowej, roztańczonej i muzycznie znakomitej całości. I chyba nie będzie przesadą stwierdzenie, że ten film, wielokrotnie nagradzany na przeróżnych festiwalach, to także faworyt do Złotego Rogu.

Zupełnie odmienna jest opowieść Jeroena Berkvensa: „Jimmy Rosenberg- ojciec, syn i talent". Jimmy był fenomenalnym gitarowym talentem. Gdy miał 12 lat stał u progu światowej kariery. Syn holenderskich Romów, chłopiec, który na gitarze potrafił zaimprowizować wszystko w tempie zapierającym dech w piersiach. Niestety po latach jeden z jego opiekunów powie: „Byli świetni gitarzyści i oni potrafili zagrać, o co się ich poprosiło, ale po tygodniu to brzmiało tak samo, powtarzało się. Jimmy grał za każdym razem inaczej, jest takich na świecie może tylko dwóch..."

Jednak Jimmy kariery nie zrobił, jak to zwykle bywa: sława przewróciła mu w głowie, zatracił się w narkotykach, rozpoczęły się problemy psychiczne. Ojciec - bardzo ważna postać w jego życiu - w krytycznym momencie jego życia był w więzieniu. Na wieść o kłopotach syna, pociął nożem własne ręce.

Rodzinę spotykamy, gdy Jimmy kończy leczenie, a ojciec wyrok. Obaj w analogicznych sytuacjach, jednak jak się potem okaże, o ile na wolność po więzieniu można wyjść bez konsekwencji, o tyle marzenia o odbudowie kariery i normalnym życiu są w przypadku bohatera niestety na wyrost.

Oglądamy tu historię człowieka, którego sensem życia, sposobem na wyrażenie siebie jest gitara. Normalnie zgaszony, zniszczony walką ze sobą - od razu, gdy bierze do ręki instrument widać, że jest stworzony do gry. Błyszczą mu oczy, a pomimo tylu lat nadal zaskakuje świetnym muzycznym wyczuciem. Widzimy też tragedię rodzinną, dramat ojca, który widzi, jak jego dwaj synowie wpadli w nałóg, trzeci nie radzi sobie z życiem, a córkę bije mąż. To właśnie wyrok za zabójstwo zięcia odsiadywał ojciec... Wszystko jest nie tak, jak się zapowiadało, choć jak powie Jimmy - w tej rodzinie było wszystko, śmierć, narodziny, choroba, uzdrowienie - samo życie. W innej scenie ojciec doda „trzeba cieszyć się małymi rzeczami". I taki wniosek może płynąć z całej historii. W obliczu smutku pozostają drobne radości.

W historii tej muzyka pełni niebagatelną rolę, słuchamy popisów Jimmiego, jego kuzynów, widzimy scenki z życia Romów, nagrania archiwalne z czasów, gdy chłopiec był tylko niewinnym talentem. Muzyka spaja, ratuje, podnosi na duchu... uwzniośla.

Myślę, że nieprzypadkowo oba filmy były wyświetlane po sobie. Właśnie z powodu muzyki, spoiwa, które łączy filmy, ludzi, a często także uzdrawia duchowo i fizycznie. Pewne jest, że wybór Jury w kategorii dokumentu pełnometrażowego będzie bardzo trudny.

Basia Pawlik